صلح و امنیت در آموزه های اسلامی

ساخت وبلاگ

صلح و امنیت در آموزه های اسلامی

نویسنده: ،پوهنمل وحیدالله اعظمي

خلاصه

از جمله نیازهای فطری بشر دست یافتن آن به یک زندگی مرفه و مسالمت آمیز است و تحقق این رویا را میتوان در سایه صلح و امنیت که از نعمت های بزرگ الهی است دریافت نمود و بدون صلح و امنیت هیچ وقت به رشد و رفاه جامعه دست نخواهیم یافت، از اینرو دین مبین اسلام در واقع از پشتوانه های اصلی تحکیم و تحقق صلح بحساب می آید و آیات متعدد قرآن کریم بیانگر این اصل شده است و در آموزه های خود به خوبی اهمیت این اصل را مشخص ساخته است و از زاویه های گوناگون همچون استعمال صیغه های امر پیرامون صلح در قران کریم و الگو قرار دادن پیامبران را در داشتن امنیت و زندگی مسالمت آمیز گوش زد مردم نموده است.

کلید واژها: اسلام، امنیت، صلح، زندگی مسالمت آمیز.

مقدمه

عقیده براین است، چیزیکه مصؤنیت، امنیت، برقراری عدالت و حفظ آزادی ها و ارزشهای مادی و معنوی انسان را تأمین می نماید همانا صلح و زندگی مسالمت آمیز در یک جامعه است و میتوان آنرا از آموزه های دین اسلام بدست آورد که همواره انسان را به یک پدر ومادر نسبت داده و همه را به عبادت یک الله دعوت می نماید و هر نوع برتری جویی بین انسان ها را ممنوع قرار داده است و تقوا را معیار اساسی برای برتری جویی بین انسان ها عنوان نموده است و انسان را دارای کرامت انسانی برای بشر به معرفی گرفته است قسمیکه الله متعالی می فرماید:﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾ ‏(سوره الحجرات، آيت: 13)

ترجمه : ای مردمان! ما شما را از مرد و زنی آفريده‌ايم، و شما را قبيله قبيله نموده‌ايم تا همديگر را بشناسيد بي‌گمان گرامي‌ترين شما در نزد خدا متقی ترين شما است خداوند مسلما (از كردار و گفتار شما) آگاه و باخبر است .‏

قابل تذکر است که دين مقدس اسلام با توجه ویژه که به اهميت موضوعات فوق قايل است، صلح و مسالمه را بیشتر از همه چیزی دیګر در آیات متعدد قرآن مجيد به مناسبت های مختلف مورد بحث و بررسی قرار داده است و به خیریت، فرضيت، اهميت و جايگاه آن بسا تأكيد نموده است و از سوی دیګر مردم را نیز به برای تأمین صلح و ایجاد فضای مسالمت آمیز دستور داده است حتی خداوند متعال در رابطه به تامین صلح و تنظیم جامعه کوچک که همانا خانواده است می فرماید: ﴿ وَالصُّلْحُ خَيْرٌ (سوره النساء، آيت: 128)

ترجمه: صلح و آشتی بهتر است .

در حقیقت آیه کریمه اختلافات خانوادگى را که جامعه کوچک میتوان آن را عنوان کرد بحث دارد، اما در واقع یک قانون کلى، عمومى و همگانى را بیان میکند و این درس را به ما می رساند که در هر زمان و همه جا اصل نخستین و سرنوشت ساز همانا صلح و صفا، دوستى و سازش است اگرچه آن جامعه کوچک هم باشد، پس در جامعه که دارای مساحت جغرافیای بزرگ باشد بدون شک که نزاع، کشمکش و جدائى در آن برخلاف خواست آیات قرانی و فطرتی انسان است در حالیکه خداوند متعال مسلمانها را برادر خطاب نموده و به صلح و صفا دستور میدهد چنانچه می فرماید: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ﴾ (سوره الحجرات، آيت: 10)

ترجمه: ‏فقط مؤمنان برادران همديگرند، پس ميان برادران خود صلح و صفا برقرار كنيد، و از خدا ترس و پروا داشته باشيد، تا به شما رحم شود .‏

روش کار در این تحقیق

تحقیق دست داشته که (صلح و امنیت در آموزه های اسلامی) را مورد بحث و تحلیل قرار داده است در واقع از موضوعات مبرم اجتماعی است ومحور اساسی آن دستورات الهی و نبوی است که با استفاده از تحقیقات پیشین مورد تحلیل قرار گرفته است بناء تحقیق دست داشته از جمله تحقیقات توصیفی، تحلیلی و یا مرور علمی به آثار سابقه بحساب میآید.که محور اصلی در آن کتب تفاسیر و احادیث میباشد و ترجمه آیات کریمه را از تفسیر نور با کمی تصرف در آن اخذ نموده ام. قابل یاد آوری است که مراجعه به کتب سیرت و فرهنګ لغات از موارد دیګراست که غنی ساختن مقاله از آن استفاده صورت ګرفت است .

مفهوم زندگی صلح آمیز

پیش از آنکه موضوع را مورد بحث قرار دهیم خوب است که بالای مفهوم زندگی صلح آمیز روشنایی اندازیم از اینکه زندګی صلح آمیز وابسته به معنی و مفهوم صلح و امنیت است پس خوب است که در نخست از صلح تعریف داشته باشیم از اینکه واژه صلح یک واژه وسیع و کاربرد ګسترده در زندګی اجتماعی دارد معانی و مفاهیم ګوناګون ذیل را دارا می باشد: از لحاظ لغت مفهوم آشتی کردن، سازش کردن، توافق نمودن را می دهد (معین, ۱۳۹۶ هـ. ش)

و در اصطلاح سیاست: معنای دست کشیدن از جنګ باعقد قرار داد را ارایه میکند. (عمید, ۱۳۸۹ هـ. ش)

و از دید ګاه فقه: عبارت از عقد است که خصومت و اختلافات بین طرفین درګیر را قطع می کند. (جمع علماء, 1424هـ)

از مفهوم صلح دانسته میشود که از اثرات و میوه های صلح در جامعه همانا تأمین امنیت و زندګی مسالمت آمیز در آن است و معنی و مفهوم زندګی مسالمت آمیز را میتوان در موارد همچو همسایگی خوب، داشتن رابطه دوستانه باهمدیگر، همکاری متقابل، همدیگر پذیری، حقوق دیگران را احترام و رعایت نمودن و همچنان معنای حل منازعه و کشمکش های جامعه و غیره اطلاق ګردد.

بنابر تحلیل فوق از مفهوم صلح و زندګی صلح آمیز، میتوان ګفت که زندگی صلح آمیز عبارت از همان احترام متقابل است که براساس خواست های فطری، شرعی و قانونی اشخاص استوار باشد و از این راه مال، عزت، شرف، ناموس انسان احساس مصؤونیت وامنیت کند و براساس حاکمیت قانون مطابق شرعیت اسلامی استوار باشد.

به همین هدف پیامبر اسلام مفهوم زندگی صلح آمیز را چیزی دانسته است که تداوم زندگی و نظم جامعه در واقع بر آن استوار است وعدم مراعات آن بی نظمی، بی عدالتی، دشمنی و عدم مصؤنیت مالی و جانی را ببار می آورد طوریکه از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرمودند: " لاَ تَحَاسَدُوا و لا تَنَاجَشُوا ولاَ تَباغَضُوا ولا تَدَابَرُوا ولا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وكُونُوا عِبادَ اللَّهِ إِخْواناً. المُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لا يَظْلِمُهُ ولاَ يَحْقِرُهُ ولاَ يَخْذُلُهُ. التَّقْوَى هَاهُنَاويُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ حسْبِ امْرِيءٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخاهُ الْمُسْلِمَ. كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ دَمُهُ وَمَالُهُ وَعِرْضُهُ" . (نيسابوري, 1365هـ.ق)

ترجمه: به یکدیگر حسد نورزید؛ درمعامله‌ یکدیگر نَجَش؛ یعنی (اظهار خرید یک جنس به قیمت بالاتر بدون خرید آن برای فریب دادن مشتری و تحریک او به خرید آن جنس) نکنید، نسبت به هم کینه نداشته باشید، به همدیگر پشت و با یکدیگر قطع رابطه نکنید و بر معامله‌ دیگران معامله ننمایید (با پرداخت مبلغی بیشتر یا قول فروش ارزان‌ تر، مانع معامله‌ی دیگری شود و خود، معامله را انجام دهد). بندگان خدا و برادران همدیگر باشید؛ مسلمان برادر مسلمان است به او ستم نمی‌کند و یاری او را ترک نمی‌کند؛ تقوا اینجاست ـ با دست سه بار به سینه‌ (قلب) خود اشاره فرمود ـ برای شخص مسلمان، همین اندازه از شر و بدی کافی است که برادر مسلمان خود را تحقیر کند. تمام حقوق یک فرد مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است: خونش، مالش و ناموسش.

آموزه اول: اسلام و مفهوم آن

از اینکه بدانیم دین مقدس اسلام پیرامون زندگی صلح آمیز چه هدایت دارند و به چه اندازه زندگی صلح آمیز را اهمیت قایل شده اند به دور از تردید خواهیم دانست که دین مقدس اسلام در این راستا پیشگام همه ادیان باطل دیگراست؛ زیرا دین اسلام دین صلح و انسانیت است و این معنا از نام آن پیداست که از لحاظ لغت واژه (اسلام) بمعنای صحت، عافیت، و دوری از هر ګونه عیب، نقص و فساد است و نیز معنای انقیاد و تسلیم شدن را افاده میکند و بر علاوه از تسلیم شدن به احکام الهی هر آنچه منافع انسان را تأمین میکند و با نصوص قطعی و احکام شرعیت اسلامی در تضاد نمی باشد اسلام عزیز در مقابل آن شخص را به تسلیم شدن، انقیاد کامل و رسیدن آن به اهداف والای خویش مأمور می سازد.

پس عقیده برین است که آموزه های اسلامی همواره انسان را به صلح و صفا بین همدیگر دستور داده و آنان را تشویق می نماید طوریکه می فرماید: ﴿فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَصْلِحُواْ ذَاتَ بِيْنِكُمْ وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾ (سوره الانفال، آيت: 1)

ترجمه: پس از خدا بترسيد و صلح را در ميان تان پياده سازيد و از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد اگر ايمان داريد.

لازم به ذکر است که اگر درعمق مفهوم این آیت داخل شویم در میابیم که صلح با تقوا و اطاعت خدا و رسولش ذکر گردیده است و این همجواری نشان دهنده صحت ایمان است؛ زيرا که صحت ایمان منوط با اين سه چيزشده است و از همین رو تقوا، اصلاح ذات البين و اطاعت خدا و رسول وی به عنوان نشانه برصدق ايمان معرفي شده است و این روش در حقیقت نشان دهنده اهميت و جايگاه صلح و سازش در جامعه است.

و از سوی دیګر اګر آیت 114 سوره النساء را مورد بحث قرار دهیم در یابیم که الله متعال آنعده ګرد همایی ها، مشوره ها و سخنان پنهانی را بی ارزش عنوان نموده است که صرف به منظور بر آوردن مقاصد دنیوی به کار ګرفته میشود چنانچه در مورد می فرماید: ﴿لاَّ خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا﴾( سوره النساء، آيت: 114)

ترجمه: در بسيارى از گفتگو های پنهانی (دائر كردن اجتماعات، مجالس و مشوره ها) خير وجود ندارد، مگر كسی كه (بدين وسيله) به صدقه دادن و كار های نيك و پسنديده و يا اصلاح ميان مردم فرمان می دهد و كسی كه اين كار های نيك و خير انديشانه را صرف برای كسب رضايت الله تعالی انجام ميدهد به زودی برايش أجر و پاداش بزرگي مي دهيم.

از آیت فوق چنین مفهوم بدست می آید که مجالس، ګردهمایی و حرف های پنهانی نزد الله تعالی در صورت از ثواب و أجر فراوان برخور دار است كه ګردهمایی و مشوره ها برای امورات خیر به ویژه آشتی دادن مردم و اجرای عملیه صلح و برنامه ریزی برای ایجاد زندګی مسالمت آمیز ونیز بمنظور رضایت الله جل جلاله در جامعه صورت ګرفته باشد.

از امام طبری پیرامون ( معروف) و ( اصلاح) که در ایت فوق از آن تذکر رفته نقل است که فرموده اند: معروف عبارت از هر امری است که خدا دستور آن را داده و آن را مورد تشویق قرار داده است از جمله اعمال نیک و خیر. و اصلاح عبارت از آشتی بر قرار کردن بین دو متخاصمین است. (الصابونی, ( ب. ت))

از همین جاست که ابن کثیر پیرامون تفسیر آیت فوق حدیث را از ابو درداء نقل میکند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: "ألا أخبرکم بأفضل من درجة الصلاة والصیام والصدقة" قالو: بلی قال: "إصلاح ذات البین" قال: وفساد ذات البین هي الحالقة لا أقول تحلق الشعر ولکنها تحلق الدین والذی نفسی بیده لا تدخلوا الجنة حتی تؤمنوا ولا تؤمنوا حتی تحابو ألا أخبرکم بما یثبت ذاک لکم: أفشوا السلام بینکم". (ابن کثیر, 1999م)

ترجمه: آیا شما را از کاری که درجه آن بهتر از درجه روزه و نماز و زکات است آگاه نگردانم؟ یاران گفتند: چرا یا رسول الله! فرمودند: این کار اصلاح ذات البین است؛ زیرا فساد ذات البین ترا شنده است نمی گویم تراشنده موی است؛ بلکه تراشنده دین است سوگند به ذات که اختیارم در دست اوست به بهشت داخل نمیگردید تا ایمان نیاورید و مؤمن بحساب نمی آید تا همدیگر را دوست ندارید آیا شما را آگاه نگردانم به چیزی که این را برایتان ثابت گرداند: سلام را در میان خودتان پراکنده و عمومی کنید.

لزوما باید تذکر داد که از ارشادات آیت کریمه وحدیث گهربار پیامبر اسلام دانسته میشود که مسلمان کسی است که دین اسلام را با مفهوم ذکر شده آن با تمام معنا بپذیرد و حتی حرف ها و ګردهمایی های خویش را مطابق دستورات الهی عیار سازد و در واقع هنګام پذیرفتن احکام دین مبین اسلام یک سلسله امور سازنده و حیاتی را برای بهبود زندګی مسالمت آمیز خویش در جامعه متحمل شود و از همین جاست که پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم می فرماید: "الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسانِهِ ويَدِهِ" (بخاری م. ا., 1987م)

ترجمه: مسلمان کسی است که مسلمانان دیگر، از زبان و دست او سالم و در امان باشند.

و در جای دیګر انسان را نیز از هرنوع ضرر رساندن به هم نوع خویش منع نموده است چنانچه می فرماید: "المُسْلِمُ أَخُو المُسْلِمِ، لا يظْلِمُه، ولا يُسْلِمُهُ، منْ كَانَ فِي حَاجَةِ أَخِيهِ كَانَ اللَّهُ فِي حاجَتِهِ، ومَنْ فَرَّجَ عَنْ مُسْلِمٍ كُرْبةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يوْمِ الْقِيامَةِ، ومَنْ سَتَرَ مُسْلِماً سَتَرهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ". (نيسابوري, 1365هـ.ق)

ترجمه: مسلمان برادر مسلمان است، بر او ظلم نمی کند و او را تسلیم (ظالم و دشمن) نمی‌کند.کسی که به برآوردن نیاز برادر مسلمانش مشغول باشد، خداوند نیازهای او را برآورده میسازد، و هر کس یک مشکل و سختی برادر مسلمانش را حل کند، خداوند به سبب آن، مشکلی از مشکلات قیامت او را رفع می‌کند و کسی که (عیب) مسلمانی را بپوشاند، خداوند در قیامت (گناهان و عیوب) او را می ‌پوشاند.

آموزه دوم: سلام و مفهوم آن

مسلما، فراهم نمودن فضای مسالمت آمیز در جامعه از وجایب مبرم هر مسلمان است و انسان در اولین برخوردش با شخص دیگر مکلف به القای سلام که ازسنت های پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم میباشد هست و با این عملکردش انسان طرف مقابل خود را مطئن ساخته و پیام امنیت، صلح و آرامش ذهنی را به او می رساند.

از همین رو بنابرعقیده اسلامی و آداب اجتماعی کار برد جمله (السلام علیکم ورحمة الله و برکاته) به جانب مقابل در زندگانی روزمره در واقع پیام رسان رحمت و برکات الهی به طرف مقابل است و با این عملکردش پیام اطمنان خاطر را به شخص دیگر میرساند و با بهترین وجه آن به او میگوید که من خواهان خیر به تو هستم، نه کدام دشمن و انتقام جو، برین اساس سلام انداختن بنفس خود راه گشای خوبی برای ایجاد و تحکیم روابط دوستانه در بین بشر بحساب میآید و در حقیبقت مفهوم اصلی زندگی صلح آمیز را افاده می نماید.

خداوند جل جلاله در قرآن عظیم الشان کاربرد سلام را از اوصاف بهشتیان دانسته است و در رابطه به ستایش آنان مى‏فرمايد: ﴿دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلاَمٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ (سوره يونس، آيت: 10 ‏)

ترجمه: ندا ونیایش شان در بهشت آلایش و پاکی الله، درود و دعایشان "سلام" و پایان دعایشان حمد پروردگار عالميان است.

پس گفته میتوانیم که در واقع سلام هديه مومنان به يكديگر هست که باعث نزدیکی قلوب و دوستی در جامعه خواهد بود که خود زمینه ساز نوع صلح در میان مسلمانان بشمار می آید.

پس مسأله صلح و زندګی مسالمت آمیز در اسلام موضوع اصلی و ريشه دار است كه ارتباط و پيوند محكم باطبيعت و فرهنګ اسلامی دارد و از سوی دیګر زندگی صلح آمیز هنګام در یک جامعه نهادینه میشود که تکبر و غرور از آن ریشه کن گردد و انسان نیز در طبیعتش شخص متکبر و مغرور را در جامعه نمی پذیرد و هیچ گونه تمایل به آن نشان نمی دهد؛ بلکه بر عکس مایه تنفر انسان ها قرار میگردد، پس فرهنگ سلام انداختن چیزی است که تکبر و غرور انسان را مهار ساخته و فضای دوستانه را به میان می آورد پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم نیز در مورد تشویق و ترویج سلام انداختن تاکید نموده اند و در جاهای متعدد از این فرهنګ اسلامی یاد آورد شده اند و در واقع داخل شدن به بهشت را موقوف به ایمان، و ایمان را موقوف به دوستی و صمیمیت بین همدیګر و ازدیاد صمیمیت را متعلق به پراګنده بودن سلام عنوان نموده اند.قسمیکه می فرماید: "وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لا تَدْخُلُوا الجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، ولا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَ لا أَدُلُّكُمْ عَلَى شَيءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ؟ أَفْشُوا السَّلامَ بَيْنَكُمْ" (نيسابوري, 1365هـ.ق)

ترجمه: سوگند به کسی که جان من در دست اوست، وارد بهشت نمی‌ شوید تا اینکه ایمان داشته باشید و ایمان نخواهید داشت تا آنکه همدیگر را دوست داشته باشید؛ آیا شما را راهنمایی کنم به چیزی که اگر آن را انجام دهید، همدیگر را دوست خواهید داشت؟ سلام را در میان خودتان پراکنده و عمومی کنید.

و نیز باید یاد آور شد که پیامبر صلی الله علیه وسلم هنګامیکه از آن پیرامون بهترین اسلام سوال شد آنحضرت صلی الله علیه وسلم در پاسخ آن بهترین اسلام را اسلام شخصی دانست که به آشنا و بیګانه سلام ګوید و طعام دهد چنانچه از حضرت عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت است: "أَنَّ رَجُلاً سَأَلَ النَّبِيَّ: أَيُّ الإِسْلامِ خَيْرٌ؟ قَالَ: "تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرَأُ السَّلامَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ". (بخاری م. ا., 1987م)

ترجمه: شخص از نبی اكرم صلی الله علیه وسلم پرسيد: اسلام چه كسي بهتر است؟ رسول خدا فرمود: اسلام كسی كه به آشنا و بيگانه سلام گويد و طعام دهد.

و از اینکه سلام تواضع می آفریند و شخص را از کبر و غرور برائت میدهد در رابطه پیامبر اسلام میفرماید: "البادﺉ بالسلام برﺉ من الکبر." (البیهقی, 2003 م)

ترجمه: سلام کننده اولی از تکبر عاری است.

آموزه چهارم: اجتماعی بودن انسان

اسلام تمام انسانها و به ویژه اتباع خویش را در ساخت وساز جامعه و آبادی زمین رهنمایی های لازم نموده است؛ زیرا که اجتماعی بودن انسان چیزی است که او را وا میدارد تا برای رفاه و آسایش خویش کوشا باشد و بدون اجتماع، هرگز انسان نمی تواند که به زندگی خویش ادامه دهد و به تنهایی قدرت رسیدن به ضرورت های شخصی و اجتماعی را دارا نمی باشد، به همین اساس به هدف تأمین زندگی اجتماعی همواره به انسان دستور داده شده است تا در بین خویش صلح نموده عفو وگذشت را پیشه خود قرار دهند خداوند جل جلاله در مورد می فرماید: ﴿خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ﴾ ‏(سوره ألاعراف، آيت: 199)

ترجمه : گذشت داشته باش و آسانگيري كن و به كار نيك دستور بده و از نادانان چشم‌پ وشي كن .‏

علاوه از عفو وگذشت که گوشه از زندگی صلح آمیز را تشکیل میدهد باید حرف بر لب کشید که رسالت همه پیامبران در ضمن دعوت به توحید، به منظور تامین یک زندگی مرفه و ایجاد یک زندگی صلح آمیز بوده است که از جمله سرور کائنات صلی الله علیه و سلم به اساس رهنمود های الهی وبا داشتن قوانین شکست ناپذیر الهی در سرزمین مکه مکرمه ظهور نمود چونکه شرایط زندگی صلح آمیز در مکه برای وی مهیا نبود آنحضرت صلی الله علیه وسلم به دستور خداوند و دعوت مردم مدینه به منظور زندگی صلح آمیز و دور از هرنوع کدورت و آشوب گیری به مدینه منوره سفر نمودند ودر نتیجه آن، اولین تهداب حکومت اسلامی را در آنجا بنا نهاد و برای رسیدن به اهداف والا و استراتژیک این حکومت معاهده را به امضا رساند که همه آن در واقع در رابطه به تأمین زندگی صلح آمیز در بین خود مسلمانان و برخی آن هم پیرامون زندگی صلح آمیز باغیرمسلمانان که از جمله سه قبیله یهود: بنی قریظه، بنی قینقاع و بنی نضیر بودند و دو قبیله از مشریکین: اوس و خزرج که به اسلام مشرف نشده بودند و جود داشت. (المبارکفوری, (ب. ت))

از این سفرګهر بار پیامبر اسلام دانسته میشود که داشتن فضای صلح آمیز زمینه را برای باسازی و پیشرفت آماده میسازد که مثال زنده آن بناء مسجد نبوی در مدینه و باز شدن راه مذاکره و مفاهمه با اقوم دیگر را میتوان مثال زد.

قابل ذکر است درس که از معاهده مدینه بدست میآید علاوه از تعهدات بر تحکیم زندگی صلح آمیز یک سلسله موارد سرنوشت ساز دیگر همچو جلوی گیری از ظالمان و مفسدین، احترام به کرامت انسان، احترام به حقوق دیگران، کمک نمودن با اشخاص بی بضاعت، توجه خاص به عدالت در تمامی امور زندگی، و مراجعه نمودن به قرآن کریم و رسول خدا در حل منازعات و کشمکش ها وکمک نمودن همدیگر درعرصه نظم جامعه وبالآخره مبارزه با متجاوزین و دفاع از دین اسلام و سایر همچو موضوعات که به اجرای زندگی صلح آمیز کمک میکند شامل این تعهدات بود.

گذشته از این، چیزیکه اجتماعی بودن انسان را محکم تر میسازد همانا ایمان ایشان است که به اساس آن خداوند جل جلاله ایشانرا برادر خطاب نموده و به صلح و صمیمیت در بین ایشان دستور میدهد طوریکه می فرماید:

چیزیکه نباید آنرا فراموش کرد همانا این دستور خداوند است که مؤمنین را باهم برادر خطاب نموده است و می فرماید: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ﴾ (سوره الحجرات، آيت: 10)

ترجمه: ‏فقط مؤمنان برادران همديگرند، پس ميان برادران خود صلح و صفا برقرار کرده و از خدا ترس باشيد ، تا به شما رحم شود .‏

که بر اساس این برادری و رابط حسنه در میان مسلمانان خداوند جل جلاله از بزرگترین نعمت خویش بالای مؤمنین یاد آور میشود و به آنان میگوید که پیش از اسلام در دشمنی و منازعه باهم زندگی میکردید و اسلام به شما آمد و با قبولی آن دشمنی تان به دوستی مبدل گردید قسمیکه می فرماید: ﴿وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً ﴾ (سوره آل عمران، آيت: 103)

‏ترجمه: ‏و همگی به رشته خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد و نعمت خدا را بر خود به ياد آوريد كه بدان گاه كه دشمناني بوديد و خدا ميان دلهايتان پيوند داد، پس برادرانی شديد.

آموزه پنجم: همسایګی ومفهوم آن

به این ترتیب پیامبر اسلام نیز در رابطه به ابعاد زندگی صلح آمیز اشاره کرده می فرماید: "واللَّهِ لا يُؤْمِنُ، واللَّهِ لا يُؤْمِنُ،» قِيلَ: مَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قال: «الَّذي: لا يأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ" (بخاری م. ا., 1987م)

ترجمه: به خدا سوگند ایمان ندارد، به خدا سوگند ایمان ندارد، به خدا سوگند ایمان ندارد، سؤال شد: ای رسول خدا! چه کسی ایمان ندارد؟ فرمودند:کسی که همسایه‌اش از خطر شرارت و فتنه‌ او ایمن نباشد.

از اینکه مراعات حقوق همسایه از موارد تکامل ایمان بشمار میآید و نیز در اسلام از حقوق بلند انسانی بهره مند است پس لازم پنداشته میشود تا همسایه را باید شناخت و باید دانست که کی ها از جمله همسایه به حساب میآید و این تحلیل را میتوان از اقسام همسایه فهمید که آنرا به همسایه های نزدیک و دور تقسیم میتوان نمود، و وجود این دو نوع همسایه را در یک جامعه میتوان قرار ذیل شمرد: خویشاوندان، دوستان، همنشینان منطقه، هموطن و بالآخره کسانی که در زمین روی یک تعهد زیست هستند در همسایگی انسان به حساب میآید و انسان ملزم به احترام و مراعات حقوق آنان است بنا برین اگر به آیات قرآن عظیم الشان نظر اندازیم در بیشترین موارد آن در میابیم که مخاطب در آن اشخاص و یا اقوام خاص قرار گرفته است؛ اما حکم آن عام و شامل تمام بشریت و به ویژه مسلمانان است که این خود بیانگر همسایگی را در بین ایشان وانمود می سازد و همه را ملزم به مراعات حقوق و وجیبه همدیگر میداند تا یک زندگی صلح آمیز در زمین و به ویژه در مناطق که زیست هستند استوار و حاکم گردد که به طور مثال اگر سوره قریش را مورد تحلیل قرار دهیم می بینیم که خداوند جل جلاله در این سوره اهل مکه و یا قریش را مخاطب قرار داده است، اما در حقیقت مراد از آن بصورت عموم تمام انسان ها و به ویژه همه مسلمانان مورد خطاب قرار گرفته اند، و در این سوره مبارکه از وسعت رزق، مصؤنیت خوف و از ارزش و اهمیت امنیت یاد آور شده است که انسان به هدف ادای شکرانه این نعمت های بزرگ الهی عبادت الله واحد را انجام دهد و از هرگونه کفران نعمت و ناشکری بدور باشند و درغیر آن الله متعال آنان را گرفتار آفتها و آشوب نموده و شرایط زندگی را برای آنان تنگ خواهد ساخت و در ضمن گرسنگی، فقر، ترس و نا امنی تمامی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی انسان را به بن بست خواهد رساند، ظلم و بی عدالتی جامعه را فرا خواهد گرفت و این کشمکش ها سبب خواهد شد تا هر انسان بخاطر بدست آوردن یک مکان امن و مصؤن ازهر نوع ظلم، بی عدالتی، بی امنی و بی کاری به هجرت رو آورند حتی از اشخاص متخصص، سرمایه گذاران و سکتورهای خصوصی منطقه را ترک نموده و جامعه را دچار مشکل سازد که البته برای جلو گیری از این مشکل رهنمود ها و احکام اسلامی انسان ها را بسوی زندگی صلح آمیز دعوت نموده است.

یافته ها

تحقیق و بررسی آموزه های اسلامی پیرامون صلح و داشتن جامعه مرفه موارد ذیل را گوش زد خواننده میکند:

1- توجه ویژه به احساس معنوی یک رابطه دوستانه، بدین معنی که رابطه ایجاد شده را محکم وبا ارزش بداند، بسیاری مشکلات وکشمکش ها را مهار ساخته و زمینه ساز خوبی برای یک زندگی صلح آمیز میگردد .

2- رعایت و حفظ حقوق دیگران، بدین معنی که جان، مال و ناموس دیگران را احترام کامل قایل شود وبامراعات نمودن این اصول صلح در منطقه محکم و زندگی صلح آمیز در جامعه فراهم می شود.

3- عدم رعایت اصول و قواعد اسلامی ونیز عدم رعایت نورم های اجتماعی و انسانی در جامعه سبب شده است که گراف نا امنی و تهدید در سطح منطقه و دنیا بالا بگیرد.

مناقشه

چیزیکه منافع انسان را تامین کند و شریعت اسلامی نیز در رابطه آموزه های داشته باشد چنین موضوع در اصل ذات خویش قابل مناقشه نیست؛ اما چیزیکه میتواند قابل مناقشه باشد همانا مسایل فرعی مرتبط به موضوع است همچو نابسامانی های جامعه، سوال اینجاست که شریعت اسلامی با وجود اینکه انسان را مامور به همدلی و همبستگی دانسته است و ایشان را به صلح و صفا دستور داده است و در صدر اجندای کاری پیامبران علیهم السلام از جمله سیدنا ابراهیم علیه السلام هنگامیکه پسر خود اسماعیل و مادرش را در سر زمین مکه اقامت بخشید مسءله امینیت قرار داشت و به در بار الهی خویش برای ایشان دعا امنیت نمود طوریکه خداوند جل جلاله می فرماید: ﴿ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَداً آمِناً ﴾ (سوره البقره، آيت: 126)

ترجمه : و (به ياد آوريد) آن گاه را كه ابراهيم گفت: خداي من ! اين را شهر پر امن و امانی گردان .

و نیز مسلَّم است که بدون صلح و احترام بخشیدن به حقوق دیگران نمیتوان به زندگی مسالمت آمیز دست یافت. باز هم چرا نابسامانی جامعه رو به رونق است ظلم و ستم بی عدالتی به اوج خود رسیده است چرا مسلمانان پابند اصول و مقررات اسلامی نیستند و چرا کشور های اسلامی مورد تجاوز واستعمار گری کشور های غربی قرار دارد و چرا جوانان مسلمان از فرهنگ کشور های کفری و غربی متأثر است آیا فرهنگ اسلامی بهتر از فرهنگ غربی نیست آیا دین مبین اسلام دین تمدن نیست آیا اسلام ظلم ستم و بی عدالتی و توهین برادر مسلمان را ممنوع قرار نداده است آیا اسلام تجاوز به مال، عزت وناموس اشخاص را حرام اعلان ننموده است؛ بلی دین اسلام همه چیزاست و در روشنایی آن پیشرفت و ترقی معنی خود را ایفا میکند پس اگر شعائر و آموزه های اسلامی را مورد احترام قرار دهیم هیچ نوع کشمکش و نابسامانی ها در جامعه باقی نه خواهد ماند .

نتیجه

زندگی کردن در فضای مسالمت آمیز در واقع از خواست های مبرم اسلامی است. و از آموزه های اسلامی مشاهده میگردد که دین مبین اسلام سراسر دین صلح صفا و صمیمیت است که این معنی از نام آن پیداست و آموزه های گوناگونی وجود دارد که انسان و به ویژه مسلمان را وا میدارد تا با همنشینان و همسایه خویش چه بسطح جامعه و یا چه بسطح کشور ها صداقت و اخلاص را پیشه داشته باشند و منافع برادر، همنشین و همسایه خویش را منافع خود بداند و در راستای آبادی و باسازی منطقه خویش کوشا باشد و عقیده براین است که هیچ گونه پیشرفت های مادی و معنوی در جامعه بدون امنیت و داشتن فضای مسالمت آمیز غیر ممکن است.

پیشنهادات

1- آگاهی های عامه پیرامون مزایایی زندگی مسالمت امیز در مراکز اجتماعی از جمله امور است که در تطبیق این امر کمک میکند.

2- ازدیاد مضمون صلح و بازسازی در سیستم نصاب وکریکولم مراکز تعلیمی و تحصیلی همچون مکاتب و پوهنتون ها به منظور انعکاس افکار عامه از مؤثریت خالی نیست.

3- وزارت حج و اوقاف افغانستان باید برنامه را زیر دست گیرد که در نتیجه آن ملا امامان و خطیبان مساجد را وا بدارد تا آموزه های اسلامی را که در واقع زندگی مسالمت آمیز و اخلاق انسانی را در جامعه انعکاس میدهد به مردم و جوانان ابلاغ نمایند و در واقع تصویر درست از اسلام به جوانان و نو جوانان ارایه بدارند.

3- دولت جمهوری اسلامی افغانستان از روی وجیبه اسلامی و دینی خویش برای منطقه چنان استراتیژی را آماده سازد که بر مبنای آن امینت سرتاسری در جامعه افغانی مستحکم گردیده و زمینه زندگی مرفه و صلح آمیز برای اتباع کشور مهیا شود و آتش جنگ برای همیش از این سرزمین مهار گردد.

مأخذ

قرآن کریم ،(سوره البقره، آیت 126)،(سوره آل عمران، آیت 103)،( سوره النساء، آیت 114، 128)،(سوره الاعرف،آیت199)،(سوره الانفال، آیت1)،( سوره یونس، آیت 10)،(سوره الحجرات، آیت 13، 10).

ابن کثیر،ا.ا. (1999م). تفسیر القران العظیم. دار طیبه للنشر والتوزیع.( ج:1، ص:412).

بیهقِي،ا.ا.(2003م). شعب الايمان. الرياض: مكتبة الرشد للنشر و التوزیع.( ج:11، ص: 201).

الصابونی، م.ع. (( ب. ت)). صفوة التفاسیر. کوئته: مکتبة الحرمین الشریفین.(ج:1، ص:181).

المبارکفوری،ص.1. ((ب. ت)). الرحیق المختوم. کوئته: مکتبه رحمانیه.( ص:176، 177).

بخاری،م.ا. (1987م). صحیح البخاری. بیروت: دار ابن کثیر.(ج:1،10)، (ص:14،52،53،8).

جمع علماء. (1424هـ). الفقه المیسر فی ضوء الکتاب والسنة. الریاض: مجمع الملک فهد لطبع المصحف الشریف.(ج:1، ص:254).

عمید،ح. (۱۳۸۹ هـ. ش). فرهنګ عمید. تهران: اشجع.( ص: 728)

معین،م. (۱۳۹۶ هـ. ش). فرهنګ فارسی. تهران: انتشارات امیر کبیر.( ج:3، ص:245).

نيسابوري،م.ب. (1365هـ.ق). صحيح مسلم. بيروت: دار إحياء التراث العربي.(ج:1،4،8،)، (ص:10،74،1196).

الملخص العربی

الصلح والأمن في إرشادات الإسلام

ألکلمات المفتاحیة: الاسلام، الامن، الحیاة، السِلمي.

ملخص:

إن من ضروریات الفطرية للبشر هي وصوله إلی الحیاة المرفه والسلمي و نستطیع أن نجد هذا الرؤیا في ظل الصلح والأمن اللذین هما من أعظم نعم الله و بغیرهما لن نصل إلی رفعة المجتمع أبدا وفي الحقیقة لابد أن نفهم أن الإسلام هو من عماد القویم والأساسي لتحققهما و في الآیات المتعددة أکد و أشار الیهما وبین في إرشاداته أهمیة هذاالأصل بوجه أحسن ومازال باستخدام صیغ الأمر حول الصلح في القرآن الکریم و جعل الرسل أسوة حسنة فی ‌امتلاک الأمن و حیاة السلمي في حیاتهم الإجتماعیة، أطرق أسماع الناس من أرجاء المختلفة لتحقها ولوصول إلی عمقها.

پیام تبریکی عید قربان...
ما را در سایت پیام تبریکی عید قربان دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : faqahat بازدید : 61 تاريخ : دوشنبه 7 فروردين 1402 ساعت: 12:41