فلسفه و اسرار حج در اسلام

فلسفه و اسرار حج در اسلام
حکمت و فلسفه حج را در حقیقت میتوان از ابعاد گوناگون مورد بحث قرار داد که برخی از ابعاد اساسی آن قرار ذیل است:
۱ ـ بعد اخلاقى حج: از مهمترین فلسفه اخلاقى حج  که در دوجود انسانها نمایان می گردد همانا، مراسم «احرام» آن است که در واقع انسان را به تمام معنی از مادى گرایی و امتیازات پروری و پوشیدن لباسهاى رنگارنگ و قیمت بها که سبب افتخار ورزی انسان میگردد بیرون مى برد، و با تحریم لذائذ و پرداختن به خود سازى و تذکیه نفس او را از جهان مادی گرایی، قوم گرایی و تعصبات مذهبی به دور ساخته و انسان را در عالم از نور، صفا و صمیمیت مستغرق میسازد و در واقع احساس یک نوع آسایش و رفاه معنوی را نصیب حال انسان ها مى گرداند.
انجام مراسم دیگر حج یکى پس از دیگرى، در واقع علاقه هاى معنوى انسان را لحظه به لحظه با خدایش محکم تر و رابطه او را با خدایش نزدیکتر و قویتر مى سازد.
مخصوصاً توجه به این حقیقت که مراسم حج در هر قدم یادآور خاطرات ابراهیم خلیل الله ، و اسماعیل ذبیح الله، و مادرش هاجره است، و در حقیقت مجاهدتها، گذشتها و ایثارگرى های آنها را لحظه به لحظه در برابر چشمان انسان مجسم مى کند، و نیز توجه به اینکه سرزمین مکه عموماً و مسجدالحرام و خانه کعبه و محل طواف خصوصاً یادآور خاطرات پیامبر اسلام و پیشوایان بزرگ و مجاهدتهاى مسلمانان صدر اول است، یک انقلاب اخلاقى را در درون انسان  برپا می کند، به گونه اى که در هر گوشه اى از مسجدالحرام و سرزمین مکه، انسان، چهره پیامبر(صلى الله علیه و سلم) صحابه کرام و سایر پیشوایان بزرگ را تصور می کند خود انقلاب اخلاقی را برای انسان به ارمغان می‌آورد.
۲ ـ بعد سیاسى حج: بدون شک مراسم حج در عین اینکه خالص ترین و عمیق ترین عبادات را عرضه مى کند، از مؤثرترین وسیله براى پیشبرد اهداف سیاسى اسلام نیز بشمار می آید.
حج در حقیقت روح عبادت نسبت  به خدا، و روح سیاست نسبت به خلق خدا است، پس عبادت و سیاست در حج آنچنان به هم آمیخته اند که نمی توان به آسانی تفکیک کرد.
بنابرین مزایای حج را در میدان سیاسی می توان عامل مؤثرى براى وحدت صفوف مسلمانان دانست و نیز وسیله قدرتمند مبارزه با تعصبات ملى و نژاد پرستى و شکستن  مرزهاى جغرافیائى دانست.
حج را می توان وسیله براى انتقال اخبار سیاسى کشورهاى اسلامى از هر نقطه به نقطه دیگر، برشمرد.
بالآخره حج جهاد افراد ضعیف شمرده شده، جهادى که حتى پیر مردان و پیر زنان ناتوان با حضور در صحنه آن مى توانند شکوه و عظمت امت اسلامى را به اهتزاز در آورند و  آواى وحدت و تکبیر را گوشزد دشمنان اسلام نمایند‌.
۳ـ بعد اقتصادى حج: یکی از اهداف اساسی و ارزشمند حج، تقویت تجارت مسلمانان و تسهیل روابط اقتصادی است که این روابط نه تنها اینکه با روح حج منافات ندارد بلکه طبق روایات اسلامى یکى از فلسفه هاى آن را تشکیل مى دهد به این معنی که هیچ مانعى وجود ندارد تا مسلمانان در اجتماع بزرگ حج، پایه های یک بازار مشترک اسلامى را بگذارند، و زمینه هاى مبادلاتى و تجارى را در میان خود بگونه اى فراهم سازند که نه منافع شان به جیب دشمنان شان بریزد، ونه اقتصادشان وابسته به اجانب باشد، که در واقع این دنیا پرستى نی بلکه عین عبادت و جهاد است.
در نتیجه باید تذکر داد که این عبادت بزرگ اگر بطور صحیح و کامل مورد بهره بردارى قرار گیرد بدون شک یک فرصت بزرگ طلایی براى حل مشکلات گوناگون جوامع  اسلامى در عرصه های مختلف اخلاقی، سیاسى و اقتصادى چنانچه قبلاً تذکر دادیم خواهد بود، و مى تواند از هر نظر مشکل گشا باشد.
وحیدالله اعظمی